در کتاب حاضر نیایشهای پیامبر اسلام برای اولین در مجموعه‌ای با پژوهش و گزینش دکتر محمود مهدوی دامغانی از چهره‌های نادر مسلط به منابع اسلامی و با ترجمه کمال الدین غراب و با مقدمه و ویرایش دکتر دامغانی گردآوری و ترجمه شده است. جاي خالي چنين مجموعه‌اي، به‌صورت مجزا، در كنار آثار بنيادين اين آيين (قرآن، كتب حديث، نهج‌البلاغه، و صحيفه‌ي سجاديه) به‌درستي احساس مي‌شد. در فرهنگ شیعه، ادعیه اسلامی غالبا از ائمه علیهم السلام نقل شده است گردآوری ادعیه‌ای که از وجود مبارک حضرت رسول(ص) روایت شده باشد آنهم در یک مجموعه مستقل از جهات مختلف دارای اهمیت است و این مجموعه شامل بیش از 150 قطعه دعاست که از منابع معتبر شیعه وسنی استخراج شده است و هیچیک ازدعاهای استخراج شده به جز چند مورد در منابع عمومی مورد استفاده مردم مثل مفاتیح الجنان وغیره منتشر نشده است، همچنین به جز جوشن کبیر که نیایشی طولانی است بقیه دعاها کوتاه وخیلی کوتاه از یک سطر تا یک صفحه میباشند.

کمال الدین غراب، مترجم این کتاب نکته بارز و برجسته این نیایشها را ترسیم و توصیف دقیق و ریزنگارانه از سیمای مخاطب آنها، یعنی خداوند بلند مرتبه می داند و معتقد است: خواننده در این نیایشها هر بار با جلوه ای از سیمای خدا و فعل او آشنا می شود و با معرفتی که از خدا در نگاه بزرگترین پیام آورش، برای خواننده خود نقش می زند او را در آرامشی لطیف و نوازشگر فرو می برد. او نیایش های پیامبر را از دو جهت با اهمیت می داند ، یکی اینکه متعلق به بنیان گذار آیین اسلام است و از اینرو مستقیم ترین و بی آلایش ترین معرفت را از موضوعات وابسته که گوهر آنها اساسی ترین موضوعات دینی می باشد و دیگر اینکه سبک بیان آنها به صورت دعا و نیایش است که به این معرفت رنگ بی رنگی و خلوص و پاکی می بخشد و آدمی را وامی دارد با نشاندن خود در موقعیت گوینده نخستین آنها، از درون به این معرفت بنگرد و نزدیک شود. نيايش‌هاي پيامبر(ص) گاه درميان مجموعه‌‌هاي رسمي حاوي سنت ايشان(ص)، نظير كتب اربعه‌ي شيعه و صحاح سته اهل سنّت، آمده است. اما بيشتر آنها را در منابعي مي‌توان يافت كه اگرچه از حيث قدمت و اهميت، برخي همسنگ اين كتب، و گاه قديمي‌تر، شمرده مي‌شوند؛ اما مقاصد ديگري در تأليف آنها بوده است؛ مقاصد تاريخ‌نگارانه، اديبانه، تربيت‌مدارانه و غيره. سئوالی که در اینجا وجود دارد این است که شخصیتی مانند پیامبر(ص) كه آمرزش خداوندي براي ايشان به‌صراحت در قرآن مجيد تضمين شده است و تصور مي‌شود مانند دیگر پیامبران اولوالعزم به‌ظاهر از دعا و تضرع و زاري به درگاه خداوند متعال بي‌نيازند، چرا بيش ‌از ديگران دست تضرع به درگه حق دراز مي‌كنند؟ دکتر محمود مهدوی دامغانی در این باره از کتاب‌های کلام مثال می‌آورد: «در کتاب شمائل‌النبی ترمذی نقل شده که «عبدالله‌بن ‌شخير گفته است به‌حضور پيامبر(ص) رفتم، درحال نمازگزاردن بود، آواي گريستن حضرتش همچون آواي جوشيدن ديگ بر سر آتش بود». مگر براي عاشقي در مرتبه شناختي كه پيامبر مكرم(ص) از معشوق داشته است ممكن بوده كه سوزوگداز را پوشيده بدارد؟ و در همین کتاب آمده است که «پيامبر(ص) چندان نماز مستحبي شبانه گزارد كه پاهايش آماس كرد، به حضرتش گفته شد با آنكه خداوند متعال همه لغزش‌هاي گذشته و آينده‌ات را بخشيده است، لازم‌است اين‌گونه به‌خود رنج دهي؟ فرمود آيا دربرابر اين احسان خدا، بنده سپاسگزاري نباشم.» و اين روايت با چند سلسله سند و از گفته‌ي گروهي از ياران پيامبر(ص) نقل شده و به اصطلاح درحد تواتر است. به اعتقاد این استاد علوم اسلامی، از لوازم ملكه عصمت، بيم فراوان از پروردگار است و ناله‌ها و زاري‌هاي موجود در دعاهاي نبي مكرم و امامان معصوم و پيامبران معظم، نشاني از اين حالت خوش است و نبايد از گريه‌هاي اين بزرگواران در دل‌ شب ها شگفت‌زده شد. دکتر مهدوی دامغانی می افزاید: «شمار آيه‌هاي قرآن مجيد كه مربوط به دعا و نيايش و عرض نياز به پيشگاه پروردگار است چيزي نزديك به سيصد آيه است؛ يعني نزديك به يك‌بيستم مجموعه‌ي آيات قرآني كه به‌راستي درخور بررسي است و با كمال اندوه، مانند بسياري از ديگر آموزه‌هاي قرآني به بوته فراموشي سپرده شده است. پروردگار مهربان، پذيرش دعا و برآوردن نياز دعاكنندگان را در چند آيه ضمانت فرموده است، كه شايد بهترين آنها آيه يكصدوهشتادوششم سوره بقره باشد، كه خداوند به پيامبر بزرگوار فرموده است: «و هرگاه بندگانم درباره من از تو مي‌پرسند، هان ! كه من سخت نزديك هستم و نياز خواهنده را هرگاه مرا فرامي‌خواند برآورده مي‌سازم».

علاوه بر این دکتر مهدوی دامغانی بر این نظر است که با توجه به مضمون اخلاقی بسیاری از نیایشها، پیامبر گرامی اسلام سعی در آموزش پیروانش داشته‌است. به گفته وی: «در نيايش‌هاي پيامبر مكرم، نكته‌هايي ديده مي‌شود كه سخت آموزنده است و بايد عموم مردم به‌ويژه زمام‌داران جامعه، آن‌ها را همواره درنظر داشته باشند. چنان‌كه به‌فرموده‌ پيامبر اكرم(ص): «از ستم‌كردن و ستم‌پذيري و گمراه‌كردن خلق خدا و گمراه‌شدن به وسيله ديگران به خدا پناه ببرند. ». لطفاً بنگريد كه حضرت ختمي مرتبت در محراب عبادت و خلوت نيايش و دعا چگونه از آنچه گفته شد به خداوند متعال پناه مي‌برد و به پيشگاه حضرت حق، با زاري و لابه عرضه مي‌دارد كه: «پروردگارا ! همانا كه من به‌تو پناه مي‌برم از اينكه كسي را گمراه سازم يا خود گمراه شوم، و كسي را زبون سازم يا به زبوني افتم، يا بر كسي ستم روا دارم يا بر من ستم روا داشته شود …»و احتمال اين نكته هم هست كه منظور از اين همه زاري به پيشگاه خداوند، آموزش‌دادن به خلق باشد.» به عقیده مترجم کتاب علت اینکه تا کنون عالمان شیعی به جمع آوری این آموزه‌های بی‌واسطه پیامبر اکرم نپرداخته‌اند، این است که بازتاب نيايش‌هاي پيامبر(ص) را مي‌توان در نيايش‌هاي ائمه شيعه(ع)، بويژه نيايش‌هاي امام علي(ع)، امام حسين(ع) و امام علي‌بن‌الحسين(ع)، جست. و شايد بتوان گفت، علت اينكه تاكنون نيايش‌هاي پيامبر(ص)، جز تعدادي معروف، به‌طور مستقل، مورد توجه قرار نگرفته‌اند، در نزد شيعيان، نقل ضمني و مضموني آنها در نيايش‌هاي ائمه(ع)، بوده است؛ كه از نظر حجم و اشارات تاريخي و تفسيري، در زمان‌هاي بعد، نياز بيشتري به بازخواني و روايت آنها احساس مي‌شده است. شايد اگر اين نيايش‌ها، از ابتدا در مجلدها يا فصل‌هاي مستقل و جداگانه‌اي مي‌آمدند، امروزه از جايگاه شايسته‌تري برخوردار بودند. به‌هرصورت، جداسازي آنها، از ميان ساير بخش‌هاي سنت نبوي، بحث درايت‌الحديثي پيرامون آنها، تدبر علمي بر روي مضامين آنها، از حيث معرفت مستقيمي كه از نگاه بنيانگذار اين آيين، در حوزه‌هاي خداشناسي، انسان‌شناسي و هستي‌شناسي، مي‌بخشند، كاري بايسته و ضروري مي‌نمايد.

برای ارسال نظر وارد سایت شوید