انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد

ضرورت امروز: پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی 
جواد لگزیان 

برای گرما و روشنایی شبهای سرد در زمانی نه چندان دور  سوخت چوب و بعدها زغال سنگ، نفت و گاز به یاری ما آمد اما اکنون زنگهای خطر به صدا درآمده و انتشار کربن و گرم‌شدن کره زمین از ضرورت استفاده از پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی می‌گوید.
کتاب «گذار بزرگ، گذر از سوخت‌های فسیلی به انرژی خورشیدی و بادی» مجموعه‌ای از راهبردهای در دسترس و جدید برای زندگی هماهنگ با طبیعت است که در آن دودکش‌ها جای خود را به پنل‌های زیبای خورشیدی مستقر بر پشت‌بام خانه‌ها و توربین‌های بادی می‌دهند که به‌شکلی دلپذیر در دور‌دست‌ها می‌گردند.
کتاب در ۹ فصل سامان یافته است: تغییر مسیر؛ اوج و سقوط نفت؛ تعطیل‌شدن نیروگاه‌های زغال‌سنگ؛ انقلاب خورشیدی؛ نیروی هسته‌ای؛ عصر انرژی بادی؛ بهره‌برداری از حرارت کره زمین؛ نیروی آب: گذشته و آینده؛ و  سرعت‌گرفتن گذار.

لستر آر. براون، جانت لارسن، جی. ماتیو رونی و امیلی یی. آدامز در ابتدا با ارائه آماری خوش‌بینانه از تامین برق سراسر دانمارک با توربین‌های بادی می‌نویسند و از تامین آب گرم منازل صدها میلیون خانوار چینی مثال می‌آورند که به‌وسیله آبگرمکن‌های خورشیدی نهاده بر بام منازل گرم می‌شود.
آنها تصریح می‌کنند: در قرن گذشته جهان شدیداً به معادن زغال‌سنگ و میدان‌های نفتی متکی بود... در دوران سوخت فسیلی سرمایه‌گذاری‌ها کوتاه‌مدت بود و تنها تا زمانی‌که چاه نفت خشک نشده و ذخیره زغال‌سنگ تمام نشده بود انرژی تولید می‌کرد. چرخه کشف - توسعه - تهی‌شدن بارها و بارها تکرار می‌شد. اما اکنون برای اولین‌بار از آغاز انقلاب صنعتی ما پیوسته در منابعی از انرژی سرمایه‌گذاری می‌کنیم که تا زمانی‌که کره زمین وجود دارد دوام خواهند داشت. نتیجه نهایی آن‌که انرژی خورشیدی و بادی که فراوان‌اند و به‌طور فزاینده‌ای هرروز ارزان‌تر می‌شوند، بنیاد اقتصاد نوین انرژی خواهند بود.
 از نگاه براون و همکاران همگرایی چند نیرو موجب پیشرفت این گذار بزرگ شده است: از نظر اقتصادی کاهش هزینه انرژی‌های تجدیدپذیر عامل رشد این روند است. از نظر فنی این گذار در اثر قابلیت راندن اتوموبیل‌ها با الکترون به‌جای هیدروکربن تقویت خواهد شد. از نظر اجتماعی، مخالفتی نیرومند و فزاینده علیه زغال‌سنگ و نفت وجود دارد و از نظر جغرافیایی، پیوسته محدودیت‌های ‌بیش‌تری برای استخراج آسان سوخت‌های فسیلی غنی از کربن از زمین به‌وجود می‌آید. این عوامل همراه با این مسأله که چه مقدار کربن را جوّ کره زمین می‌تواند تحمل کند بدون آن‌که کره زمین گرم شود و بی‌ثباتی خطرناکی در آب‌وهوا ایجاد شود، پیوسته چالشی را ایجاد می‌کنند که هیچ تمدنی پیش از این با آن روبرو نبوده است.
به باور براون و همکاران، گذار بزرگ مستلزم تغییراتی در داخل شهرهاست: معنای این حرف آن‌است‌که شهر‌ها از وابستگی تقریباً کامل به مالکیت اتوموبیل که بر زندگی کشورهای صنعتی در قرن گذشته‌، به‌ویژه در ایالات متحد، کاملاً مسلط بود دور خواهند شد. به‌جای آن تمرکز بر شراکت در اتوموبیل، شراکت در دوچرخه و ایجاد معابر قابل‌پیاده‌روی خواهد بود. برنامه‌ریزی حمل‌ونقل هوشمند شهری در همه‌جا بر مردم تمرکز خواهد کرد نه بر اتوموبیل و به‌طور نظام‌مند نه‌تنها استفاده از اتوبوس‌ها، متروها، و ترامواها بلکه همچنین ایجاد خطوط دوچرخه‌رو، پیاده‌روها‌، و مسیرهای پیاده و دوچرخه با هم را گسترش خواهد داد. چندان‌که نیاز به خودرو کاهش می‌یابد و صنعت اتوموبیل جهان از موتور‌های درون‌سوز به موتورهای برقی گذار می‌کند که کارآیی آنها سه‌برابر است، بازار نفت کوچک‌تر خواهد شد. پمپ‌بنزین‌های سر چهارراه‌ها جای خود را به ایستگاه‌های شارژ باتری خودروهای برقی خواهند داد.
برای گام نهادن در مسیر انرژی‌های جدید به عقیده براون و همکاران کشورهای درحال‌توسعه امتیازی ویژه دارند زیرا آنها می‌توانند در همان حال که توسعه می‌یابند به اقتصاد جدید انرژی میان‌بر بزنند. همان‌طور ‌که آنها بعد از پیدایش تلفن‌های همراه دیگر از کشیدن سیم تلفن ثابت و نصب پست‌های تلفن خودداری کردند و مستقیماً به تلفن همراه روی آوردند، اکنون نیز آنها می‌توانند با روی‌آوردن مستقیم به پنل‌های خورشیدی پشت‌بام از احداث شبکه برق بی‌نیاز شوند.
در این راستا براون و همکاران برنامه‌ریزی وسیع دولت هند برای کاهش مصرف سوخت فسیلی را یادآورمی‌شوند: هندوستان می‌خواهد ۲۶ میلیون موتور آبیاری گازوئیلی یا برقی ناکارای خود را با پمپ‌های خورشیدی تعویض کند و این‌کار قابلیت آن‌را دارد که میلیاردها دلار برای دولت از نظر هزینه سوخت و یارانه برق صرفه جویی ایجاد کند. این برنامه کشاورزان را ملزم ساخته که برای کسب صلاحیت شرکت در این برنامه حتما از سامانه‌های آبیاری قطره‌ای فوق‌‌العاده کارا استفاده کنند. همچنین دولت هند پیوسته از تعدادی از شرکت‌های دولتی که بخشی از آنها در زمینه سوخت فسیلی و صنعت انرژی آبی کار می‌کنند می‌خواهد که در پروژه‌های انرژی خورشیدی سرمایه‌‌گذاری کنند. یکی از این شرکت‌ها یعنی شرکت کول‌ایندیا که میزان زغالی که استخراج می‌کند از هر شرکت دیگری در جهان ‌بیش‌تر است، تعهد کرد که تا ۱۰۰۰ مگا‌وات برق خورشیدی را در آندراپرادش، تلانگانا و جاهای دیگر نصب کند. قرارداد دیگری نیز با یکی دیگر از شرکت‌های انرژی یعنی شرکت سولار انرژی کورپریشن ایندیا امضا شد که بر اساس آن این شرکت نیروگاه‌های خورشیدی را احداث خواهد کرد و عملیات اجرا و نگه‌داری آن‌را برعهده خواهد داشت.
جمع‌بندی براون و همکاران حاکی از این است که گذار انرژی موجب می‌شود که نه‌تنها نگرش ما به جهان بلکه نگرش ما به خودمان نیز تغییر کند. وقتی‌که صفحات خورشیدی نصب‌شده بر پشت‌بام هم خانه ما را انرژی می‌دهد و هم باتری اتوموبیل ما را تغذیه می‌کند، نوعی استقلال انرژی شخصی در ما ایجاد می‌شود که برای نسل‌های گذشته شناخته نبود. رابطه ما با دنیای طبیعی تغییر می‌کند بدین‌شکل که از دنیایی که با طبیعت آن در تناقض بودیم به دنیایی می‌رویم که بیش‌ازپیش با طبیعت آن هماهنگ هستیم. دودکش‌های نیروگاه‌های زغال‌سنگی که هوا را آلوده می‌کنند و اقلیم کره زمین را تغییر می‌دهند جای خود را به پنل‌های خورشیدی مستقر بر پشت‌بام خانه‌های ما و توربین‌های بادی می‌دهند که به‌شکلی دلپذیر در دور‌دست‌ها می‌گردند. 
کتاب «گذار بزرگ، گذر از سوخت‌های فسیلی به انرژی خورشیدی و بادی» کتابی از لستر آر. براون، جانت لارسن، جی. ماتیو رونی و امیلی یی. آدامز با ترجمه دکتر حمید طراوتی را در ۱۷۰ صفحه انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد رهسپار بازار کتاب کرده است.

این خبر در کتاب‌نیوز منتشر شده است..